Martin Luther

ʻO kekahi o kaʻu mau hana hana i ka manawa ma mua e aʻo ana i ka mōʻaukala ma ke kula hoʻonaʻauao makua. Ua hala a hele mākou ma Bismarck a me ka hoʻohui ʻana o Kelemania. ʻ saidlelo ka puke ʻatikala: ʻO Bismarck ka mea nui i ka alakaʻi Kelemania mai ʻo Martin Luther. Na kekona manaʻo wau i hoʻowalewale i ke wehewehe i ke kumu e hiki ai i kēia poʻe noʻonoʻo manaʻo i ka hoʻomaikaʻi ʻia, akā no laila ua noʻonoʻo maikaʻi wau iā ia ʻaʻole mālama ʻole ʻia.

Eia e lawe hou i nā kumu: No ke aha ke kiʻekiʻe kiʻekiʻe o kahi haipule mai Kelemānia i kahi kiʻekiʻe ma kahi palapala aʻo ʻAmelika? ʻAʻohe wehewehe maikaʻi i kekahi o nā hiʻohiʻona kupaianaha loa i ka mōʻaukala o ka honua.

Pehea e hiki ai i ke ke kanaka ke hana i ka hoʻopono i ke Akua?

ʻO Martin Luther, ke kumu nui o ka Reformant Protestant, hānau ʻia i ka makahiki 1483 a make i ka 1546. He kanaka nunui ʻo ia i ka manawa o nā mea iʻike nui ʻia. ʻO Machiavelli, ʻo Michelangelo, ʻo Erasmus a me Thomas Morus kona mau kuʻuna; Ua holo akula ʻo Christopher Columbus i ka wā i hele ai ʻo Luther i ke kula ma ke kula Latina.

Ua hānau ʻia ʻo Luther ma ke kūlanakauhale ʻo Thuringian ma Eisleben. I ka manawa o ke keiki a me nā pēpē make he 60% a i ʻole, ua ʻoi aku ʻo Lot i hānau ʻia ma kahi āpau. ʻO kona makuakāne ʻo Hans Luder, he miner ma mua, ua hana ʻo ia i ka pōmaikaʻi ma ke ʻano he hale hū pali keleawe keleawe. ʻO ke aloha mele a Lot i hoʻolauna iā ia i uku no ka hana ʻana i kona mau mākua, ka mea nāna i mālama iā ia, a hoʻopaʻi ʻia hoʻi me ka lima paʻakikī. I ka umikumamaono, ua kūleʻa ʻo Luther i ka Latin a ua hoʻouna ʻia i ke Kulanui o Erfurt. I ka makahiki 1505, i ke makahiki he iwakāluakūmālua, ua loaʻa iā ia ka mākelē a master a me ka inoa o ke kumu ʻ thelelo maʻa.

Ua hoʻoholo kona makuakāne e lilo ʻo Master Martin i loio maikaʻi; ʻaʻole kūʻē ke kanaka ʻōpio. Akā i kekahi lā, ma ke ala mai Mansfeld a i Erfurt, ua loaʻa ʻo Martin i kahi hekili nui. Ua hooleiia oia e ka uwila ilalo i ka honua, a e like me ke ano Kakolika maikai, kahea aku la ia: E kokua mai oe, e Sana Ana, makemake au e lilo i moneka! Ua mālama ʻo ia i kēlā ʻōlelo. I ka makahiki 1505, ua komo ʻo ia i ke kauoha o ka Augustinian Hermits, i ka makahiki 1507 ua heluhelu ʻo ia i kāna nuipa mua. Wahi a James Kittelson (Luther the Reformer), ʻaʻole hiki i nā hoaaloha a me nā hoa pili ke ʻike i kekahi o nā hiʻohiʻona koʻikoʻi o ka mōneka ʻōpio i hoʻolilo iā ia i mea ʻokoʻa i loko o nā makahiki pōkole. No kona malama pono ana i na rula o ke kauoha a me kona mau manawa hookeai a me na hana mihi, ua olelo mai o Lutera mahope mai, ina he hiki i ke kanaka ke lanakila i ka lani ma ke ano he moneka, ina ua loaa ia ia.

He wā ʻino

ʻO ka manawa o ka wīwī Lākela he wā o ka poʻe haipule, nā malihini a me ka make mau loa. Ua pau ka Hōʻea Kūlana Mua a i ka hoʻomaka ʻana ʻo theology the Catholic and back back. Ua ʻike ʻo Pious Huda iā lākou iho i loko o ka hoʻopuni o nā koi kū kānāwai, mai ka pahu kalapu, ʻo ke kipa ʻana a me ka hoʻokaumaha ʻia e nā kahe kahuna. Hiki i ke kanaka'ōpiopio Luther ke hīmeni i kahi mele e pili ana i ka hoʻōla, ka pōloli a me ka makewai, ka hoʻohemo ʻana o ka hiamoe a me ka hōʻike ʻana o ke ao ponoʻī. Eia naʻe, ʻaʻole hiki ke ʻoluʻolu kona ʻoluʻolu. ʻO ka hoʻopaʻi hoʻomana koʻikoʻi wale nō i hoʻonui ai i kona manaʻo. ʻO ia ka lua o ka legalism - pehea ʻoe e maopopo ai ua lawa ʻoe?

ʻOiai ʻoiai ʻoiai he ola nui ʻo ia, ua kākau ʻo Lūkini iā ​​ia me ka ʻeha nui o ka noʻonoʻo he mea hewa ia ma mua o ke Akua. Akā ʻaʻole hiki iaʻu ke aloha i ke Akua hoʻopono hewa, hoʻowahāwahā ʻia aku wau iā ia ... ua piha loa wau i ka huhū me ke Akua, inā ʻaʻole ma ka ʻōlelo hōʻino hilahila, akā me ka huhū nui, a ʻī aʻela: ʻAʻole anei e lawa ka hewa ʻole, hoʻohewa mau loa i nā lawehala me nā ʻano hana ʻino a pau ʻole ma lalo o ke kānāwai o nā Kauoha ʻumi? Ke manaʻo nei paha e hoʻohui mai ke Akua i ka hōʻeha ma o ka ʻeuanelio a hoʻoweliweli iā mākou i kona pono a huhū ma o ka ʻeuanelio?

ʻO kēlā mau ʻōleʻī mau a me ka ʻoiaʻiʻo ʻo ia mau ʻano maʻamau ia ʻo Luther. A ʻoiai ua ʻike ka honua i kāna hana hou a me ka moʻolelo ola - ʻo kāna hana kūʻē i kahi pākahi nani o ka indulgences, limahana a me ka hoʻopono maikaʻi ʻole i ka hana - he mea liʻiliʻi ka manaʻo no ka manaʻo mau ia no ka naʻau o Luther. He mea maʻalahi loa kāna nīnau: Pehea e hiki ai i ke kanaka ke hana pololei i ke Akua? Ma luna o nā mea āpau i hana ʻia e ka mea i hoʻopili ʻia i ka maʻalahi o ka ʻeuanelio, ua ʻoi aku ʻo Lot i ka mea a nā poʻe Kristiano i poina i ka ʻike - ʻo ia ka ʻōlelo o ka hoʻōho ma ka manaʻo wale nō. Ua ʻoi aku kēia kaulike ma mua o nā mea āpau a he ʻano ʻē aʻe ia ma mua o ka kaulike ma ka pāʻālua-politika a me ka kaulike ma ka wahi ecclesiastical-ceremonial.

Ua hoʻokiʻekiʻe ʻo Lutera i ka uē nui o ke kūʻē i ka hana hoʻomāinoino o ka lunamanaʻo o kona manawa. ʻElima haneri makahiki ma hope mai, he mea pono ke ʻike aku iā ia e like me kona mau hoa Karistiano hewa i ʻike iā ia: ma ke ʻano he kahuna pule huhū, maʻamau ma ka ʻaoʻao o ka mea hewa i hoʻokaumaha ʻia; ma ke ʻano he ʻeuanelio o ka papa kiʻekiʻe loa no ka mea nui loa - ka maluhia me ke Akua (Rom.5,1); e like me ka mea e hoʻopakele ai i ka lunamanaʻo ʻehaʻeha ma nā mea pili i ke Akua.

Lūkini paha ʻo Lūkini, palaka e like me ka mahiʻai. ʻO kona huhū i ka poʻe āna i manaʻo ai, he kūʻē kūʻē i kāna ʻōlelo hoʻowalewale i hiki ke weliweli. Ua hoʻopiʻi ʻia ʻo ia no ka anti-Semitism, a ʻaʻohe kumu. Akā me nā hewa a pau a Lot e noʻonoʻo pono ai: ka ʻāpana Kristiano ma waena - ke ola ma o ka hilinaʻi - i pilikia i ka luku i loko o ke Komohana i ia manawa. Na ke Akua i hoʻouna i ke kāne nāna e hiki ke hoʻopakele i kaʻiʻo mai nā hoʻomanawanui ʻole o nā lako waiwai a me ke ʻano hou. Ua ʻōlelo ʻo Melanchthon ma ka hana hoʻomālamalama a ua hoʻomaʻamaʻa ʻo Lot iā ia he ʻano hōkele nui loa ia i ka wā maʻi, ʻo ia ka mea hana no ka hoʻohou o ka Ekalesia.

Maluhia me ke akua

ʻO kēlā ka mea Kalani wale nō, kākau ʻo Luther, ua huli wau i kuʻu hewa a ʻaʻole wau makemake e ʻike i kekahi mea e pili ana iā ia, a ke huli wale nei wau i ka pono o Kristo, ua ʻike maopopo loa iaʻu ʻo Kristo i ka hoʻomaikaʻi, ka pono, ka hewa a me ka hemolele E ʻike ʻike ua ʻike kēia i kēia kino. Noho wau, make a kipai ma laila no ka mea ua make no mākou a ala hou no mākou. ʻAʻole wau he ʻuhane, akā he aloha ʻo Kristo. Ua bapetizo ʻia wau i kona inoa ...

Ma hope o ka hakakā ʻana i ka ʻuhane a me nā pilikia ʻeha he nui i ke ola, ua loaʻa iā Luther ka pono o ke Akua, ʻo ka pono mai ke Akua mai ma o ka manaʻoʻiʻo (Phil. 3,9). ʻO ia ke kumu i mele ai kāna prose i nā mele o ka manaʻolana, ka hauʻoli a me ka hilinaʻi i ka manaʻo o ke Akua mana loa, ʻike manaʻo i nā mea āpau, ʻoiai ʻo nā mea a pau, e kū nei me ka lawehala mihi ma o kāna hana iā Kristo. ʻOiai ma ke kānāwai, he hewa ʻo ia ma ka pono o ke kānāwai, kākau ʻo Lutera, ʻaʻole naʻe ʻo ia e hoʻomaha, ʻaʻole naʻe ia e make no ka mea e ola ana ʻo Kristo, ʻo ia ka pono o ke kanaka a me ke ola mau loa i ka lani. I loko o ia pono a me ia ola, ʻaʻole ʻo Lutera i ʻike hou i ka hewa, ʻaʻole ʻeha o ka lunamanaʻo, ʻaʻole hopohopo i ka make.

Kahea aku nei ʻo Luther i ka poʻe lawehala e haʻi i kaʻiʻo maoli a ʻaʻole i hāʻule i loko o ke kahe o ka lokomaikaʻi māmā a nani hoʻi. ʻO ka hilinaʻi kekahi mea e hana ai ke Akua i loko o mākou. Ke hoʻololi nei ʻo ia iā mākou a e hānau hou ʻia e ke Akua. ʻO ka nui a me ka mana ʻole i pau ʻole. Hiki iā ia ke hana maikaʻi. ʻAʻole hoʻi ia e kali a noi paha inā he hana maikaʻi e hana ai; akā ma mua o ka nīnau ʻia ʻana o ka nīnau, ua hana mua ʻo ia i ka hana a ke hoʻomau nei ia i nā hana.

Ua kau ʻo Luther i ka mana ʻole, ka hilinaʻi kiʻekiʻe loa i ka mana kala a ke Akua: ʻo ka hoʻomana ʻana he mea ʻole ia o ka manaʻo no ka hewa ʻole o kekahi - ʻoiai hoʻokahi hewa - akā ʻo nā hewa ponoʻī o kekahi ua hoʻolei ʻia iā Kristo. Ua ʻōlelo ʻia a pau. Mai loko mai o kēia manaʻo hilinaʻi nui, ua alakaʻi ʻo Lūkini i kahi ʻoi ikaika loa o kāna manawa, ka papana, a ua hoʻolohe ʻo ʻEulopa. ʻOiaʻiʻo, ma kahi hōʻike i weheʻole i kāna mau hakakā ʻana me ka diabolo, aia nō he kanaka ke kanaka ʻo Lot i ka Mū Waena. E like me kā Heiko A. Oberman e ʻōlelo ai iā Lūkini - He kanaka ma waena o ke Akua a me ka Diabolo: E hoʻowalewale ana kahi loiloi ʻikepili iā Luther i nā koena o kona mau aʻoaʻo ma ke kula i kēia lā.

Ka haiolelo nui

Eia naʻe: I kona wehe ʻana iā ia iho, i ka hōʻike ʻana i kāna mau hakakā kūloko, ʻike ʻia e nā maka o ke ao nei, ua ʻoi aku ʻo Master Martin ma mua o kona manawa. ʻAʻohe ona hopohopo e pili ana i ka ʻike ākea ʻana i kona maʻi a me ka hoʻolaha ikaika ʻana i ka lāʻau. ʻO kāna hoʻāʻo ʻana e hoʻokau iā ia iho i kahi loiloi ʻoi aku ka maikaʻi ʻole i kekahi manawa i kāna mau kākau ʻana e hāʻawi iā lākou i ka pumehana o ka manaʻo e mau ana i ka lua.1. Kenekuli. ʻŌlelo ʻo ia i ka ʻoliʻoli nui e piha ana i ka naʻau i ka wā i lohe ai ke kanaka i ka ʻōlelo Karistiano a loaʻa iā ia ka hōʻoluʻolu o ka ʻeuanelio; a laila, aloha ʻo ia iā Kristo ma ke ʻano ʻaʻole hiki ke hoʻokumu ʻia ma luna o nā kānāwai a i nā hana wale nō. Manaʻo ka naʻau, nona ka pono o Kristo, a ʻaʻole nona ka hewa, akā na Kristo; ua aleia na hewa a pau i ka pono o Kristo.

He aha ka mea i manaʻo ʻia he hoʻoilina a Luther (he huaʻōlelo i hoʻohana pinepine ʻia i kēia lā)? I ka hoʻokō ʻana i kāna misionari nui e kūʻē i ka hoʻomana Kalikiano me ka loaʻa ʻana o ke ola ma o ka lokomaikaʻi, ua hāʻawi ʻo Luther i ʻekolu mau haʻawina koʻikoʻi. Ua aʻo ʻo ia i ke ʻano o ka lunamanaʻo o kēlā me kēia kanaka ma mua o nā ikaika o ka hoʻokaumaha. ʻO ia ʻo Thomas Jefferson o ka hoʻomana Karistiano. Ma nā mokuʻāina ʻEulopa ʻĀkau o ʻEnelani, Farani a me Holani ua hāʻule kēia manaʻo maikaʻi ma ka ʻāina momona; ua lilo lākou i mau kahua no nā pono kanaka a me nā kūʻokoʻa o kēlā me kēia kanaka i nā kenekulia i hala.

I ka makahiki 1522, ua paʻi ʻo ia i kāna unuhi ʻana o ke Kauoha Hou (Das Newe Testament Deutzsch) ma ke kumu o ka kikokikona Helene o Erasmus. He kumu kēia no nā ʻāina ʻē aʻe - ʻaʻole Latin, akā ʻo ka ʻeuanelio ma ka ʻōlelo makuahine! Hāʻawi kēia i ka heluhelu Baibala a me ka hoʻomohala ʻuhane holoʻokoʻa o ke Komohana - ʻaʻole e haʻi i ka palapala Kelemania - he hoʻoikaika ikaika. ʻO ka hoʻoikaika ʻana o ka Reformation ma Sola Scriptura (ʻo ka palapala hemolele wale nō) i hoʻoikaika nui i ka ʻōnaehana hoʻonaʻauao - ma hope o nā mea a pau, pono kekahi e aʻo i ka heluhelu no ke aʻo ʻana i ka ʻatikala kapu.

ʻO ka ʻeha a ʻo Lot me ka noiʻi ʻana a me ka noiʻi ʻana i ka naʻau, ua hāpai ʻo ia i ka hoʻolaha ʻana, he wehe hou i ka hoʻopaʻapaʻa ʻana i nā nīnau paʻakikī e pili ana i nā poʻe lawaiʻa wale nō e like me John Wesley, akā nā mea kākau, nā mea kākau a me nā psychologist o nā kenetulia e hiki mai ana.

Hoʻolahalaha i ka ulu lāʻau a me nā lāʻau lāʻau

He olo kanaka ʻē nō ʻo Leli. ʻO kekahi manawa pīhoihoi ʻo ia i kona mau mea pale pono loa. ʻO kāna hōʻino ʻana e kūʻē i ka Iudaio, nā mākaʻi, Turks a me Rottengeister e waiho wale i kou lauoho i ka pau. He mea ikaika loa ʻo Luther, he pionie me ke koi lipi, kahi e ʻuʻuku a palaka. He maikaʻi ka māla inā hoʻomaʻemaʻe; akā ke hoʻopau i ka ulu lāʻau a me nā lāʻau, a hoʻomākaukau i ke kīlea, ʻaʻohe mea makemake e hana i kēlā, ua kākau ʻo ia i loko o ka leka mai ka wehewehe ʻana, i kāna pono no kāna unuhi ʻana i ka Baibala.

Me kāna mau ʻaoʻao pōʻeleʻele loa: ʻo Lūkini ke kiʻi nui o ka Reformation, kekahi o nā hoʻololi hoʻololi nui i ka mōʻaukala, no ka hilinaʻi ʻana i nā poʻe Pelekane i ka huli ʻana ma hope o nā hanana o nā kenekulia mua. Inā ʻo ia ka hihia, inā pono mākou e hoʻoponopono i nā mea pilikino e pili ana i kā lākou manawa a me kā lākou mana i ʻoi aku ma mua o ko lākou manawa, a laila hiki paha i ka Karistiano ke haʻaheo ʻo Martin Luther e kū nei ma ke ʻano he hanana moʻolelo ma mua o ka maka o Otto von Bismarck.

e Neil Earle


PDFMartin Luther